آس ناس: میراثی از بازی‌ های سنتی ایران

بازی آس ناس یک سرگرمی ورق بازی سنتی و قدیمی است که دارای تاریخچه ای بسیار مهم و شناخته شده در تاریخ و فرهنگ ساکنین سرزمین باستانی ایران میباشد.

آس ناس “As-Nas” یک نوع ورق بازی تا همان کارت بازی است که بر اساس برخی شواهد بدست آمده در دوران برابر با قرن هفدهم میلادی رواج یافته است. از بازی آس ناس حتی به عنوان پایه ای برای بسیاری از ورق بازی های امروزی یاد میشود که الهام بخش شکل گیری برخی از بازیهای جدید مبتنی بر کارت بوده است.

بازی آس ناس به همراه بازی گنجفه از کهن ترین ورق بازیهای مرتبط با دوران تاریخی امپراطوری های ایران است، امروزه نیز مستندات و آثار به جای مانده از این بازی در موزه ها و در سرتاسر دنیا نگهداری میشوند.

این بازی معمولا با ۲۵ کارت انجام می‌شود که شامل ۵ دسته مختلف است. هر دسته دارای یک کارت تصویری و چهار کارت شماره‌دار است.

• تعداد بازیکنان معمولا ۴ نفر در این بازی شرکت می‌ کنند.
• دیلر به هر بازیکن ۵ کارت می‌دهد و یک شرط اولیه روی میز قرار می‌گیرد.
• بازیکنان کارت‌های خود را بررسی می‌کنند. اگر بخواهند ادامه دهند، شرط را قبول کرده و مبلغی روی میز می‌گذارند. در غیر این صورت، از بازی خارج می‌شوند.
• بازیکنی که بهترین ترکیب کارت‌ را داشته باشد، برنده‌ی دور خواهد بود.

بازی آس ناس علاوه بر سرگرمی، به عنوان یک نماد فرهنگی و هنری نیز شناخته می‌شود. کارت‌های دست‌ساز آن، که با تصاویر منحصر‌به‌فرد تزئین شده‌اند، بازتابی از هنر و سبک زندگی ایران در دوران گذشته هستند. امروزه، علاقه‌مندان به بازی‌های سنتی و تاریخی تلاش می‌کنند این میراث ارزشمند را حفظ کرده و به نسل‌های جدید معرفی کنند.

تاریخچه بازی آس ناس

یکی از مهمترین مستندات تاریخی درباره بازی آس ناس اشارات و مستندات بدست آمده در گزارشات ژنرال رابرت مرداک اسمیت (Robert Murdoch Smith) است، وی یک دیپلمات بریتانیایی بود که در برخی از نوشته های خود به این بازی اشاره کرده است. وی همچنین در ۱۸۷۷ میلادی به رواج یافتن نوعی کارت بازی نوع اروپایی و جایگزین شدن آن با ورق بازی آس ناس اشاره نموده است.

همچنین با انحصاری شدن تجارت خارجی در سال ۱۹۳۱ برخی از قوانین انحصاری برای واردات و تولید کارت های بازی شکل گرفت که امتیاز تولید آن را در اختیار شرکت بریتانیایی De La Rue قرار میداد. در حقیقت برخی از فعالیت های این کمپانی که عهده دار تولید ورق های بازی شده بود در ادامه به طراحی و عرضه کارت های بازی با تصاویر مرتبط با تاریخ ایران منجر گردید. امروزه این ورق های بازی آس ناس متعلق به قرن ۱۹ میلادی با طراحی سبک قدیمی به عنوان آثار تاریخی باقیمانده در موزه ها نگهداری میشوند.

نویسنده ای با نام ادمون هویل (Edmond Hoyle) که در زمینه انواع ورق بازی و قمار آثار و کتاب های مهمی برجای گذاشته است، در سال ۱۹۷۳ مدعی شد که بازی آس ناس الهام بخش و مبنای ساخت بازی پوکر بوده است.

تاریخچه بازی آس ناس

همچنین آنگونه که در ویکیپدیا فارسی آمده است بازی آس ناس روزگاری در یکی از روستاهای اصفهان به نام میدانک برگزار میشوده است. در واقع این اطلاعات اشاره به برگزاری نوعی مسابقات دوره ای در روستای میدانک دارد که البته هم اکنون نیز در میان برخی خان های بختیاری (اولاد آخانم) رواج دارد.

درباره بازی آس ناس

معنی ناس هم در عربی و هم در پارسی به معنی مردم یا نوع مردم بوده است، بر همین مبنا واژه آس ناس به معنی گروهی از افراد معنی می دهد. علاوه بر این، در تصاویر ورق ها نیز افراد و رده هایی از طبقات مختلف جامعه به نمایش در می آیند که نماینگر همین معنی هستند.

در بازی آس ناس طراحی مجموعه ورق ها ساده و تنها متشکل از ۵ نوع کارت میباشد. ورق ها دارای پس زمینه متفاوت هستند تا به اینصورت ۲۰-۲۵ کارت را بوجود بیاورند، همچنین آنطور که مشخص گردیده کارت های بازی آس ناس در ابعاد مستطیل شکل و در اندازه ۴ در ۶ سانتیمتر بوده اند.

همانند بازی گنجفه، نقش و نگار کارتها با دست نقاشی و طراحی میشده اند که البته بعدها از نوعی تکنیک کلاژ نیز برای چاپ تصاویر روی وق ها استفاده گردیده است.

نکته جالب اینکه در الگوی سنتی بازی آس ناس، هیچگونه عنوانی بر روی کارت ها درج نمیشده است که البته با توجه به رنگ پس زمینه و تصویر ورق ها برای بازیکنان قابل شناسایی بوده اند.

ورق های بازی آس ناس

• آس: بطور معمول با تصاویر شیر و ماه و یا شیر و اژدها در حال نبرد مشخص میشده است.
• شاه: در حالت نشسته بر تخت و یا سوار بر اسب به تصویر کشیده میگشته است.
• بی بی: اغلب در حالت نشسته و یا در حالتی که یک نوزاد را در آغوش دارد مشخص میگشته است.
• سرباز: بطور مشخص تصویر یک سرباز را شامل میشده است.
• لکات: با تصویر یک دختر رقاص و یا یک جفت دختر رقاص در حال رقص و یا موزیسین مشخص میگردیده است.

جمع بندی

علاوه بر ارزش تاریخی، بازی آس ناس به دلیل سبک خاص خود، نیازمند مهارت و استراتژی بالایی بوده است. بازیکنان می‌بایست با درک دقیق قوانین و پیش‌بینی حرکات حریف، بهترین تصمیمات را اتخاذ کنند.

این ویژگی باعث شده است که آس ناس نه‌تنها یک سرگرمی بلکه یک تمرین ذهنی برای تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری و تحلیل شود. در گذشته، این بازی در محافل اجتماعی نیز جایگاه ویژه‌ای داشت و اغلب در دورهمی‌های فرهنگی و مجالس سنتی اجرا می‌شد. امروزه با افزایش علاقه به بازی‌های تاریخی، تلاش‌هایی برای احیای این میراث فرهنگی و معرفی آن به نسل‌های جدید صورت گرفته است.

بازی آس ناس همچنین نقش مهمی در شکل‌گیری بازی‌های کارتی در مناطق مختلف جهان داشته است. برخی پژوهشگران بر این باورند که این بازی الهام‌بخش بازی‌هایی مانند پوکر بوده و تأثیراتی بر توسعه ساختار امتیازدهی و استراتژی‌های بازی‌های مدرن داشته است.

کارت‌های آس ناس، که با طراحی‌های منحصر‌به‌فرد و نقوش سنتی ایرانی شناخته می‌شوند، نه‌تنها نشان‌دهنده مهارت‌های هنری آن دوره هستند، بلکه بازتابی از فرهنگ و تاریخ اجتماعی ایران نیز به شمار می‌روند. امروزه مجموعه‌داران و علاقه‌مندان به بازی‌های تاریخی همچنان به دنبال حفظ و بازآفرینی این بازی بوده تا جایگاه آن را در میان میراث فرهنگی ایران برجسته کنند.